«نمایش وحدت شورای همکاری خلیج فارس» برای پنهان سازی ضعف ها

به گزارش راهبرد معاصر؛ در این هفته، شش کشور شورای همکاری خلیج فارس (عربستان سعودی، کویت، بحرین، قطر، امارات متحده عربی و عمان) برای نشست سالانه عمومی خود گردهم می آیند و سعی می کنند اختلافات داخلی خود را به ویژه با قطر برطرف کنند. در روز دوشنبه، عربستان سعودی در یک گام مهم در جهت خاتمه بخشی به شکاف بحران خلیج فارس موافقت کرد تا محاصره زمینی و هوایی خود علیه قطر را بردارد.

دیپلمات ها و تحلیلگران بر این عقیده هستند که عربستان سعودی به دنبال این است که تا به دولت جدید آمریکا نشان دهد که ریاض مایل به گفتگو و تعامل می باشد. از نظر متحدان و شرکای غربی ؛ شکوه و جلال این نشست اهمیت استراتژیک کاهش یافته ایالات متحده آمریکا را احیاء نخواهد کرد. از دهه 1980م دولت های عضو شورای همکاری خلیج فارس با برخورداری از چندین دارایی توانسته اند در محافظت از منافع غرب در شبه جزیره عرب نقش محوری و تعیین کننده ای را ایفاء کنند. موقعیت راهبردی، اسلام و نفت ستون و محورهای اساسی هستند که به آن ها این امکان را می دهد قدرت خود را فراتر از توانایی واقعی خود نه تنها در منطقه عرب؛ بلکه در سرتاسر جهان اسلام به معرض نمایش بگذارند.

موقعیت استراتژیک به خصوص برای ایالات متحده آمریکا به پایگاه های استراتژیک آن ها برای کنترل و رسیدن به سرزمین های دوردست در شرق مرتبط می باشد. عربستان سعودی و سایر دولت های شورای همکاری خلیج فارس به مکانی راهبردی برای تامین منافع آمریکا در منطقه خاورمیانه تبدیل شد. حتی سنت مذهبی وهابی عربستان به یک دارایی استراتژیک تبدیل شده که در سطح جهانی در خدمت منافع غرب می باشد. عربستان سعودی در طی دوران جنگ سرد؛ شبه نظامیان مسلمان را حمایت تسلیحاتی کرد و با راه انداختن پروژه های بیهوده؛ بحران های جدی در حوزه تروریسم در سرتاسر جهان ایجاد نمود. علی رغم پیامدهای خطرناک این سیاست، غرب برای مقابله با چالش های فزاینده مانند اشغال افغانستان توسط اتحاد جماهیر شوروی به بهره برداری مذهب به عنوان سلاح روی آورد و به ایجاد جنبش های ضد امپریالیستی در سرتاسر جهان اقدام نمود.

کشورهای شورای همکاری خلیج فارس از بعد مالی، لجستیکی و ایدئولوژیکی نقش مهمی در روابط بین بلوک غرب و شرق ایفا کردند. با این حال امروز غرب برای جنگ روایتی نیازمند شورای همکاری خلیج فارس نیست و در واقع این نهاد ارزش استراتژیک خود را از دست داده است. علاوه بر این؛ دولت جدید بایدن ناگزیر است میزان تعامل و مشارکت آمریکا را در خاورمیانه و فراتر از آن کاهش دهد و اکنون دارایی های شورای همکاری خلیج فارس ( موقعیت استراتژیک، اسلام و نفت) کمتر مفید و ضروری به نظر می رسد.

نگاه تسلیحاتی به نفت
نفت تنها دارایی اقتصادی است که کشورهای شورای همکاری خلیج فارس از آن به عنوان سلاح استفاده کرده اند. این مسئله یک بار در سال 1973م انجام شد و با گذشت زمان به یک استراتژی موثر برای تحقق اهداف و منافع ملی تبدیل گردید. بحرین و عمان دو عضو شورای همکاری خلیج فارس به پایین ترین ذخایر نفتی خود رسیده اند و سایر کشورها با کاهش درامدهای نفتی و افزایش مصرف داخلی برای رفع کسری بودجه دچار مشکلات شدیدی هستند و قطعا در آینده نزدیک اهمیت طلای سیاه در خلیج فارس کاهش می یابد.

جهان صنعتی مصمم است که از انرژی مبتنی بر نفت فاصله بگیرد و در نتیجه اهمیت کشورهای شورای همکاری خلیج فارس کاهش خواهد یافت زیرا آن ها از زمان جنگ جهانی دوم در تامین انرژی نفت جهان غرب نقش مهم و تعیین کننده ای ایفا کرده اند. در واقع نفت به آن ها این امکان را داده بود تا برنامه های توسعه و نوسازی خود را شروع کنند و بسیاری از کشورهای غربی از آن ها به عنوان پیمان کار یا سازنده شهرها بهره مند شوند. آن ها همچنین به مسابقه تسلیحاتی دامن زدند و مقادیر عظیم تجهیزات نظامی، جنگنده های پیشرفته خریداری که متناسب با برنامه های آموزشی و مشاوران نظامی غربی تهیه شده است.

مهار ایران

بعد از انقلاب اسلامی ایران و اتخاذ موضع ضدغربی و تهدید منافع استراتژیک غرب، دولت های عربی شورای همکاری خلیج فارس برای مهار ایران و محدودسازی نفوذ این کشور در جهان عرب خود را به عنوان شرکای استراتژیک غرب به تصویر کشیدند. اما کشورهای شورای همکاری خلیج فارس برای تامین امنیت خود به محافظ و حامی نیاز داشتند و در واقع نمی توانستند در تقابل با ایران نقش مهم و اساسی ایفاء کنند. آن ها هنگامی که صدام حسین جنگ هشت ساله علیه ایران را شروع کرد به حمایت از آن اقدام کردند اما کاملا در دستیابی به هدف خود شکست خوردند. در حقیقت، با توسعه نفوذ ایران در جهان عرب پس از مداخله آمریکا در عراق در سال 2003م، شورای همکاری خلیج فارس بدون این که بتوانند نفوذ ایران را متوقف یا مهار کنند، تنها به گسترش نفوذ ایران در جهان عرب می نگریستند. ایالات متحده آمریکا تحت مدیریت جو بایدن برای شروع مجدد گفتگو با ایران به هیچ یک از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس اعتماد نخواهد کرد. کشورهای شورای همکاری خلیج فارس نظاره گر و تحسین کننده اقدامات دولت ترامپ علیه ایران می باشد که گویی حمله نظامی به ایران مطابق تفکر استراتژیک آن ها می باشد. بنابراین با شروع مذاکره بین آمریکا و ایران در حوزه برنامه هسته ای، کشورهای شورای همکاری خلیج فارس نه مشارکت کننده کامل و نه تسهیل کننده چنین مذاکراتی هستند. در شرایط کنونی دارایی دیگر شورای همکاری خلیج فارس در حال فرسایش است.

فرسایش دارایی ها

تاکنون به نظر می رسد چندین کشور شورای همکاری خلیج فارس مانند امارات متحده عربی و بحرین بدون هیچ چشم انداز صلح واقعی در منطقه، با به خطر انداختن حقوق فلسطینیان تحت تاثیر غرب به سمت عادی سازی روابط با اسرائیل حرکت کرده اند. قطر و عمان از هرگونه عادی سازی روابط با اسرائیل تردید دارند در حالی که کویت اعلام کرد که هرگونه عادی سازی که حقوق کامل فلسطین را در نظر نگیرد رد می کند. عربستان اگر چه در ظاهر عادی سازی را رد کرده اما همچنان روابط پنهانی خود با اسرائیل را حفظ می کند. به نظر می رسد که اکثر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس خواهان این هستند که روابط خود را با غرب ادامه دهند و نشان دهند که برای امنیت اسرائیل بسیار مهم می باشند. بنابراین در این مسیر رهبران عربی خلیج فارس در عربستان سعودی با یکدیگر دیدار و سعی می کنند با همسایه مشکل ساز خود یعنی قطر آشتی کنند زیرا آن ها سعی دارند توجه دولت جدید بایدن را به اتحاد و ائتلاف مجدد خود جلب کنند. واقعیت اصلی این است که تمام کشورهای شورای همکاری خلیج فارس تلاش می کنند خود را به عنوان متحد غرب برای دستیابی به منافع استراتژیک امریکا نشان دهند اما در واقع شاهد کاهش و فرسایش دارایی های استراتژیک و مالی شورای همکاری خلیج فارس هستیم.